Úr bókaklúbbnum

Karitas án titils eftir Kristínu Marju Baldursdóttur.

Hugleiðingar fyrir bókaspjall hjá Mörtu Helgadóttur, september 2008.

 

Um Karitas án titils mætti skrifa margt frá mismunandi sjónarhólum. Ég hef löngum haldið mest upp á Sjálfstætt fólk og Heimsljós eftir Laxness (fyrri nú utan Bréf til Láru eftir Þórberg). Mér finnst bækurnar um Karitas eftir Kristínu Marju jafnast á við þessar bækur í ýmsu tilliti. Allar ryðja þær braut nýrrar hugsunar, nýs samhengis. Allar eru þær skrifaðar af mikilli ritsnilld, innsýn í lífið og manneskjurnar og mikilli yfirsýn yfir menn og málefni.  Svo eiga þær sammerkt að vera fullar af táknum  (þó ekki Bréf til Láru..) og skrifaðar í mörgum víddum, sem gefur fóstrar og fóðrar nýjar hugsanir. Gallalausar eru þær auðvitað ekki, frekar en önnur mannanna verk, t.d. finnst mér persónusköpun ábótavant í nokkrum tilvikum í Karitas án titils. Kannski gerir maður of miklar kröfur þegar svona snilld er annars vegar og finnst að verkið eigi að vera fullkomnað..

Karitas án titils er gífurlega vel skrifuð, á tæru og fallegu máli. Lýsingarnar eru stundum þannig, að maður finnur lykt og fær gæsahúð. Sagnfræðilega séð er hún mjög áhugaverð og gefur innsýn í líf og baráttu alþýðufólks á Íslandi á fyrri hluta tuttugusu aldarinnar. Lýsingar frá frostavetrinum mikla 1918 eru áhrifaríkar og átakanlegar. En jafnvel skondnar líka. Í því felst snilldin svo oft.  Sem kvennasaga er hún brautryðjandaverk að því leyti, að þarna fylgjumst við með konu sem kýs aðra leið en hefðin býður og uppsker fordóma og umtal, eins og flestir sem slíkt gera. Við kynnumst ástríðu hennar fyrir listinni, fórnunum hennar, sektarkenndinni, vonunum, sorginni - og sigrunum. Framsetningin er slík, að maður verður næstum þátttakandi og deilri kjörum með þessari konu.

Táknmyndir í bókinni eru margar og of langt mál að tala um það allt hér. Hvað finnst ykkur? Mér finnst til að mynda mannanöfnin táknræn. Karitas er sama orð og orðið caritas á latínu sem þýðir: selfless love eða óeigingjörn ást.  Stóra, óeigingjarna ástin hennar Karitasar er á listinni, getum við ekki verið sammála um það? Bjarghildur, hin óblíða systir, er að vissu leyti bjargvættur, en líka afskaplega stríð, stirð og árásargjörn;  hildur: orrusta.  Sigmar, já Sigmar. Sigmar merkir: sá sem er sigursæll í orrustu. Og „vinur“ Halldóru í sveitinni fyrir vestan hét Sumarliði. Það táknar þann sem er í víking á sumrin. Hvaða tillögur hafið þið?

Lýsingarnar á listaverkunum eru perlur. Athyglisvert er að þegar myndunum, tilurð þeirra og atvikum í kring er lýst, talar Karitas í fyrstu persónu en allt annað er í þriðju persónu. Hverju skyldi það sæta? Mín upplifun er að þar kristalliserist sjálfsupplifun Karitasar, sem er innilegust og mest „ekta“ í listinni. Þar fyrir reynir hún að komast af.  Eruð þið sammála þessu?

Ég gæti skrifað margar síður um þessa bók og krókaleiðir hennar og kima. Læt staðar numið að sinni en hlakka til að fylgjast með skrifum ykkar.

Athugasemdir

[Sólveig Hannesdóttir, 27.9.2008 kl. 23:38]

Ég sé elsku frænka mín, að við erum með sínhvoran smekk á bókum, en við því er ekkert að segja, annars væri bara til ein bók, gefin út í svo og svo eintökum ár hver til að allir gætu bara látið sér hana nægja.   En ég las Karítas og kryf hana á annan hátt, það er það sem er svo skemmtilegt, þannig koma svo margar sýnir, og ritskýringar jafnvel.  En svona er þetta gæzkan. Kannske les ég hana bara núna, þar sem mig vantar smálesningu. En langt er síðan ég hakkaði í mig Kristínu Marju, og mæli með bókinni Hús úr Húsi, sem ég auðvitað upplifði  fyndna, ég veit ekkert hvort hún átti að vera það.  

[Unnur Sólrún (IP-tala skráð) 28.9.2008 kl. 10:18]

Élsku vinkona.  Mér finnst þessi krufning þín skemmtileg og ég er BARASTA svo innilega sammála.  Það er reyndar langt síðan ég las bókina og get engu skynsamlegu bætt við þetta.  Ég bara ANN ÞESSARI BÓK og það nægir mér eiginlega.

Sunnudagsfaðmlag og fljúgandi litríkar kveðjur

[Ásdís Sigurðardóttir, 28.9.2008 kl. 11:48]

Þessi bók á mig algerlega, týndi mér í lestri hennar og var í annari veröld á meðan.  Mér finnst krufning þín á bókinni góð og tilfinningar okkar gagnvart henni algjörlega í samhljóm. Gaman að því finnst mér.  Ég elska svona bækur sem fara með mann aftur til fyrri hlutar 20. aldar, t.d. bókin Himnaríki og helvíti er ein af mínum uppáhalds, þá hreinlega hætti ég að vera ég og verð persóna í bókinni.  Takk fyrir þetta mín kæra.

[Steinunn Helga Sigurðardóttir, 28.9.2008 kl. 15:47]

hef ekki lesið þessi bók, en bækurnar hans laxnes hef ég lesið oft, sumar oft.

takk fyrir þessa samanekt kæra kona

Kærleikur til þín

steina

[Marta B Helgadóttir, 29.9.2008 kl. 15:24]

Mikið er gaman að lesa þetta hjá þér. Ég varð ekki alveg svona mikið heilluð en samt.., Kristín Marja er frábær höfundur. Það hefði mátt stytta báðar bækurnar til að gera þær enn betri fannst mér (ekki síst seinni bókina Óreiða á striga).  

Ég er sammála varðandi táknin í sögunni, mannanöfnin eru vel valin í ljósi þess hver meining þeirra er.  Sagan ber mörg einkenni hefðbundinna sögulegra skáldsagna og kvennasagna bæði fyndin og dramatísk og stundum skemmtilega íronísk. Samtölinn eru mjög vel skrifuð, myndræn og áreynslulaus. 

Maður spyr sig varðandi Karítas sjálfa og þær þekktu íslensku listakonur sem persóna hennar í sögunni kallar fram í huga manns við lesturinn: þurfa listakonur alltaf endilega að lifa lífi þreyttrar þvottakonu til að vera teknar alvarlega fyrir list sína? Þurfa konur alltaf að velja milli ástarinnar og löngunar til að skapa?

[www.zordis.com, 29.9.2008 kl. 21:27]

Þú setur bókinni háan sess, greinilega þess virði að kljúfa!

Njóttu kvöldsins ...... ég er að horfa á skrítna mynd með Woody Allen