Kvikmyndameðferð

 

 

Æ fleiri sálfræðingar komast á þá skoðun að ein besta leiðin til að vinna bug á ýmsum persónulegum vandamálum sé í því fólgin að horfa á myndband. Við eigum sem sé auðveldara með að opna okkur gagnvart okkur sjálfum, heldur en í stólnum hjá sálfræðingnum. Og takist fólki að lifa sig inn í myndina, getur hún orðið til að virkja ómeðvitaðar tilfinningar sem við getum svo unnið úr.
Það er búið að margtyggja það ofan í okkur að sjónvarpsglápið sé böl samtímans. Í besta falli er þetta slævandi tímaþjófur, en í versta falli getur það gert okkur heimsk, tilfinningalaus eða jafnvel ofbeldishneigð. Að vísu hafa sumir sérfræðingar dregið hin illu áhrif sjónvarpsins nokkuð í efa, en enginn hefur þó vogað sér að ganga svo langt að mæla með því.
Ekki fyrr en núna. Nú sjá æ fleiri sálfræðingar mikla meðferðarmöguleika í góðum kvikmyndum – reyndar svo mikla að margir sálfræðingar eru farnir að ráðleggja sjúklingum sínum að horfa á ákveðnar myndir, allt eftir persónulegum vanda hvers og eins.
Bandaríski sálfræðingurinn Gary Solomon er í hópi frumkvöðlanna á þessu sviði. Á uppvaxtarárunum í Los Angeles var hann vanræktur af foreldrum sínum og munaði minnstu að hann hætti í skóla. Í stað þess að sinna heimanáminu, sat hann klukkustundum saman fyrir framan skjáinn og horfði á hverja kvikmyndina á fætur annarri. Myndir veittu honum lífsfyllingu á sinn hátt og hann sótti í þær upplýsingar um tilveruna ásamt því hvað honum ætti að finnast og hvernig hann ætti að hugsa.
En 16 ára að aldri fékk hann skyndilega eins konar opinberun í miðri kvikmynd. Allt í einu varð honum ljóst hve mikils virði það yrði á lífsleiðinni að hafa góða menntun í farteskinu. Hann sneri sér að skólanáminu og náði upp á mettíma því sem hann hafði vanrækt, fór í háskóla og lauk á endanum doktorsgráðu í sálfræði.
Fyrsti kvikmyndadoktor
Gary Solomon kallar sig nú “kvikmyndadoktor”, enda ráðleggur hann fólki að sjá ákveðnar kvikmyndir til að ráða bót á mismunandi vanda. Fólki sem skortir sjálfstraust ráðleggur hann t.d. að horfa á andhetjuna Forrest Gump, sem þrátt fyrir lága greindarvísitölu nær sem næst hverju því takmarki sem unnt er að setja sér á einni mannsævi. Solomon segir góðar myndir geta gert bæði stór og smá kraftaverk fyrir mikinn fjölda fólks.
Að slíkum kraftaverkalækningum hefðu flestir sálfræðingar austan Atlantshafs að líkindum bara brosað góðlátlega – allt þar til fyrir örfáum árum. Þetta viðhorf er nú breytt og einkum hafa breskir sálfræðingar tekið að veita athygli áhrifum hinna myndrænu miðla. Einn þeirra bresku sálfræðinga sem eru í forystuhlutverki á þessu sviði er Andy Evans, sem starfar í London og hefur nú í allmörg ár notað sérvaldar kvikmyndir til að hafa áhrif á þá sjúklinga sem honum hefur veist erfitt að ná sambandi við.
Höfum alltaf leitað fyrirmynda
Helsti kosturinn við myndmeðferðina er reyndar einmitt fólginn í því að hún megnar að opna huga fólks sem sálfræðingurinn nær ekki sambandi við með hefðbundnum aðferðum vegna þess hve þetta fólk á erfitt með að tala um vandamál sín. Með því að horfa á myndbandið gefst þessu fólki færi á að koma vandamálum sínum ómeðvitað yfir á persónur myndarinnar og getur þannig lifað sig inn í myndina án þess að gera sér grein fyrir að um leið er myndin farin að fjalla um viðkomandi einstakling sjálfan.
Miðlasálfræðingurinn Daniel Süss við Sálfræðiháskólann í Zürich bendir á að fólk hafi alltaf leitast við að finna sér fyrirmyndir í sagnapersónum og lifað sig inn í þær. Sögur, sagðar í kringum bálið hafa vafalaust haft djúpstæð áhrif á sálarlíf fólks á forsögulegum tíma. Löngu síðar færðu bækurnar líf í fjölmargar ævintýrahetjur sem fólk reyndi að líkjast, en á okkar dögum eru það fyrst og fremst persónur í kvikmyndum, sjónvarpi og tölvuleikjum sem m.a. börn og unglingar líta upp til. Það er einkum unga fólkið sem leitar stöðugt að fyrirmyndum – oft einmitt í bíómyndum. Þýski fjölmiðlafræðingurinn Jürgen Barthelmes hefur í sjö ár stundað rannsóknir á áhrifum miðlanna á börn og unglinga. Margir táningar horfa á eina ákveðna mynd hvað eftir annað. Strákarnir horfa þá gjarna á myndir á borð við Rambó, Stjörnustríðsmyndirnar, Indíana Jones og Listi Schindlers. Stelpur kjósa heldur myndir svo sem Dirty Dancing eða Pretty Woman. Unglingarnir nota í þessu sambandi oft hetjur kvikmyndanna sem eins konar spegil sem horft er í til þess að fá staðfestingu á sjálfsímyndinni.
Horft með tilfinningu
Það er einmitt í þessar ímyndarstaðfestingu sem meðferðarmöguleiki kvikmyndanna liggur. Sjúklingurinn getur yfirfært vandamál sín á söguhetjuna og um leið og vandamálin eru þannig orðin “virk” getur hann tekið að vinna úr þeim.
Í þessu samhengi er afar mikilvægt að sjúklingurinn nái að opna sig tilfinningalega. Aðeins með því móti tekst honum að lifa sinn inn í myndina og líf söguhetjunnar. Þetta er eins ástæða þess að konur hafa yfirleitt reynst mun betri “kvikmyndasjúklingar” en karlmenn, sem hafa tilhneigingu til að gera sér óþarflega skýra grein fyrir því að þetta er “bara kvikmynd”. Um leið horfa þeir á myndina gagnrýnni augum en ella og með vissu hæðnisglotti.
Grunnurinn að allri sálfræðimeðferð, felst reyndar einmitt í því að draga tilfinningarnar upp á yfirborðið og fara síðan að vinna úr þeim. Einmitt þetta er þó mörgum sjúklingum einmitt afar erfitt. Sumum líður mjög illa og reynist ofviða að tjá sig mjög persónuleg málefni fyrir framan sálfræðinginn og til eru dæmi þess að tilraunir til þess hafi beinlínis haft skaðleg áhrif.
Þessir sjúklingar eru miklu frjálsari í öryggi eigin heimilis fyrir framan sjónvarpsskjáinn. Hér er hægt að gefa ímyndunaraflinu lausan tauminn, gera tilraunir á sjálfum sér og ná þannig sambandi við sinn innri mann.
Þrátt fyrir alla kosti kvikmyndameðferðarinnar verður hún þó aldrei annað en hluti heildarmeðferðarinnar. Þær tilfinningar sem þannig tekst að ná upp á yfirborðið þarf svo að taka til meðhöndlunar og úrvinnslu og á því sviði er enn þörf fyrir aðstoð fagfólksins. Sálfræðingurinn getur einnig verndað sjúklinginn fyrir neikvæðum aukaverkunum kvikmyndanna, t.d. komið í veg fyrir að hann flýi alveg inn í ímyndaðan veruleika kvikmyndanna og gleymi sjálfum sér.
Og hver veit nema að því að komi að sálfræðingar verði sjálfir athafnasamari á kvikmyndasviðinu með því að skapa kvikmyndapersónur sem beinlínis séu sniðnar til sálarlækninga, t.d. í formi sýndarpersóna, sem fyrir alllöngu eru orðnar að veruleika og þegar notaðar í ýmsum tilgangi. Það er kannski bara tímaspursmál hvenær sálfræðin tekur þær í sína þjónustu. 

Sel eigi dýrara en það var keypt, byggt á "lifandi vísindi" .... 

Athugasemdir

[Ásdís Sigurðardóttir, 7.6.2008 kl. 18:47]

Kannast vel við þetta að horfa á mynd sem lætur mér líða vel. Nota líka tónlist mikið.  Eftir að maðurinn minn dó þá vildi ég helst horfa á myndir um endurfundi, þá grét ég og fann lækningu í sálinni.  Góður pistill sem gott er að lesa.  Takk mín kæra. 

[Sólveig Hannesdóttir, 7.6.2008 kl. 22:33]

Mæli með kvikmyndinni, "La vitae, e bella", góð um gildi afvegaleiðingar við börn, í erfiðum kringumstæðum. Sé hana nokkrum sinnum, er talin vera "konumynd" hvað sem það er.

[Unnur Sólrún (IP-tala skráð) 7.6.2008 kl. 22:59]

Elsku vinkona.

Þetta er sannarlega athyglisvert og kemur ekki á óvart.  Það getur verið bæði hollt fyrir sál og líkama og horfa á góða mynd, t.d. Att rida ensam i tusen mil í leikstjórn Zhang Yimou. Ég lána þér hana ef þú ekki átt hana.  Þetta með framleiðslu á myndum til sálarlækninga hlýtur að verða að veruleika fyrr en seinna, þó alltaf verði þörf fyrir nándina með.

Fékkstu póstinn frá mér í morgun?  Skrifaði nokkrar línur í gærkvöldi en er ekki viss um að ég hafi sent á rétt netfang.

Faðmlag yfir og fallegar kveðjur.