Vitund út frá skammtafræðinni

Í tilefni af umræðu við vin minn í dag og í tilefni af ný-endurvöktum áhuga mínum á tengslum skammtafræði og heimspeki, leyfi ég mér að birta þennan úrdrátt af Vísindavefnum: 

Skammtafræðin lýsir hegðun smárra efniseinda og hana má einnig nota til að skýra eiginleika ákveðinna stærri hluta, til dæmis gastegunda og kristalla. Skammtafræðin varpar ekki beinlínis nýju ljósi á eðli vitundar en vitundin leikur ákveðið hlutverk í túlkun skammtafræðinnar og í umræðunni um það hvar líkani skammtafræðinnar sleppir og venjulegur veruleiki tekur við.

Ef við göngum út frá að vitundin sé fyrirbæri sem verður til í heilanum þá er hún afleiðing samspils margra flókinna lífeðlis- og lífefnafræðilegra þátta sem ómögulegt væri að reyna að lýsa með aðferðum skammtafræðinnar. Að því leyti getur skammafræðin ekki varpað neinu nýju ljósi á eðli vitundar. Hins vegar hafa sumir haldið því fram að vitundin skipi sérstakan sess í skammtafræðinni og að hún sé skilflötur milli líkindalýsingar skammtafræðinnar annars vegar og einhvers áþreifanlegs raunveruleika hins vegar.

Margir þekkja söguna um kött Schrödingers sem lokaður er inni í kassa. Í kassanum er einnig ögn af geislavirku efni og búnaður sem mælir hvort efnið geislar frá sér. Búnaðurinn er settur upp á þann hátt að ef geislun mælist frá efninu þá sendir hann út eitur sem drepur köttinn. Með aðferðum skammtafræðinnar má reikna út að eftir ákveðinn tíma frá því að búnaðurinn er settur í gang og kassanum með kettinum lokað þá séu 50% líkur á að efnið hafi geislað frá sér. Því má einnig segja að 50% líkur séu á að kötturinn sé enn á lífi, sem er gott og blessað. Hins vegar er þetta ekki nægilegt í skammtafræðilegu lýsingunni. Ef við lýsum kettinum einnig sem skammtafræðilegu kerfi þá verðum við að segja að ástand kattarins sé summa af ástöndunum lifandi og dauður. Samkvæmt þessu er kötturinn hvorki lifandi né dauður fyrr en við opnum kassann og athugum í hvaða ástandi hann er.

Hluti af túlkun skammtafræðinnar snýst um að ákveða hvar breytingin verður frá því að lýsa hlutum sem summu af líkindum og yfir í áþreifanlegan veruleika. Nokkrir aðhyllast þá skoðun að þessi breyting verði aðeins í vitund okkar og að allur heimurinn utan okkar vitundar sé í raun aðeins summa af óendanlegum möguleikum atburða. Slíkum hlutum má lengi velta fyrir sér og oft er erfitt að finna áþreifanleg rök með eða á móti.

Lesa má ítarlega um tengsl skammtafræði og veruleika í grein Jakobs Yngvasonar, "Skammtafræði og veruleiki," í bókinni Í hlutarins eðli, ritstj. Þorsteinn Ingi Sigfússon (Reykjavík: Menningarsjóður, 1987), bls. 401-428.

Af Vísindavefnum, Kristján Leósson. 

Athugasemdir

[Hrönn Sigurðardóttir, 23.4.2008 kl. 09:41]

Þetta finnst mér alltaf svo spennandi hugsun.

[Guðný Anna Arnþórsdóttir, 24.4.2008 kl. 22:50]

Ég sé að þú ert einmitt alveg að skilja þetta, JIJ!